De populairste zelfhulpboeken van 2020
AEX van de ziel is het resultaat van mijn onderzoek naar de samenhang tussen de ontwikkeling in de boodschap van de meest populaire zelfhulpboeken en de ontwikkelingen in de Nederlandse maatschappij. Ik heb me gericht op de periode van de Tweede Wereldoorlog tot de Coronacrisis en ben bewust geëindigd bij de zelfhulpboeken die in 2019 populair waren, omdat nog niet duidelijk is wat de invloed van de Coronacrisis op termijn gaat zijn.
Maar tegelijkertijd valt er natuurlijk wel iets te zeggen over de bestverkochte zelfhulpboeken van 2020. In dat jaar zijn er zeven die de CPNB eindejaarslijst met de honderd bestverkochte boeken hebben gehaald. Drie daarvan stonden ook al in 2019 in die bestsellerlijst, te weten:
Haemin Sunim – Dingen die je alleen ziet als je er de tijd voor neemt
Mark Manson – De edele kunst van not giving a f*ck
Hannie van Genderen, Gitta Jacob & Laura Seebauer – Patronen doorbreken
Deze drie passen in het in AEX van de ziel geschetste patroon dat na de economische crisis van 2008 in de meest populaire zelfhulpboeken dominant werd. Door die crisis werden veel zekerheden op zijn kop gezet. In de optimistische jaren van daarvoor leken de bomen tot in de hemel te groeien. Overal hoorden mensen succesverhalen om zich heen. In zo’n situatie is het logisch dat ze ook bij tegenslag of mislukking bleven geloven dat het ook hen zou gaan lukken om in de markteconomie succes te bereiken. De economische crisis maakte voor velen aan dat gevoel een einde en zorgde dat veel mensen anders gingen nadenken over hun leven.
Na de crisis worden de eindejaarslijsten van het CPNB dan ook gedomineerd door zelfhulpboeken die commentaar leveren op het tot dan toe in de boeken dominante marktdenken. Enerzijds door oplossingen te bieden voor de schaduwzijden van wat dat ons heeft opgeleverd; anderzijds door alternatieven voor dat marktdenken aan te dragen en een veel meer onthaast leven te promoten met meer oog voor de medemens.
In tegenstelling tot de boeken die voor de crisis populair waren wordt in deze boeken succes als levensdoel afgewezen, net als het altijd maar meer willen, omdat dat een schadelijk soort perfectionisme in de hand werkt. In plaats daarvan wordt aangeraden meer oog te hebben voor de relaties met je dierbaren en je bij mensen niet als eerste af te vragen wat ze jou te bieden hebben. En waarden weer centraal te stellen. Allemaal dingen die je in de populairste zelfhulpboeken van voor de crisis niet tegenkomt. De populariteit van zelfhulpboeken die op deze manier afstand nemen van het tot aan de crisis dominante marktdenken is zo een reflectie van de veranderingen in de tijdgeest, die door die crisis teweeg zijn gebracht.[i]
Maar hoe zit dat met de boeken die in 2020 voor het eerst de eindejaarslijst haalden? Dat zijn:
Philippa Perry – Het boek waarvan je wilde dat je ouders het hadden gelezen
Mark Verhees – Eenvoudiger leven
Elke Wiss – Socrates op sneakers
Michael Pilarczyk – Master your mindset
‘Het hoeft niet volmaakt te zijn -volmaaktheid bestaat niet.’ Psychotherapeut Philippa Perry, onder meer verbonden aan The School of life, heeft het als ze dit schrijft over de omgeving die je als ouders maakt voor je kind. Ze heeft haar boek geschreven om ‘de grote vragen van de ouder-kind relatie’ te beantwoorden. De kern van het ouderschap is de relatie die je met je kind hebt, schrijft ze. Maar in deze drukke tijd is er van alles dat een goede relatie in de weg gaat zitten: ‘Je leven kan In de weg gaan zitten: omstandigheden, kinderopvang, geld, school, werk, tijdgebrek en een druk bestaan…’
‘Ik zie bij ouders vaak de neiging om hun kinderen te behandelen als dingen die efficiënt afgehandeld kunnen worden. De reden daarvoor is meestal dat ouders het druk hebben, het leven stressvol is en zij dit zo van hun eigen ouders hebben geleerd. Het is een dominante, ouderwetse ideologie die belooft dat, ondanks je toch al drukke bestaan, het ouderschap er gemakkelijk naast te doen is.’
Daar moet je voor oppassen, aldus Perry, want het zijn de gezinsrelaties die medebepalend zijn voor hoe de persoonlijkheid en de geestelijke gezondheid van je kind zich zullen ontwikkelen. ‘Ieder van ons is een individu, maar tegelijkertijd ook in hoge mate deel van een systeem en een product van onze omgeving’, schrijft ze. Zo ook onze kinderen. En om voor een goede ontwikkeling te zorgen is het belangrijk veel aandacht voor je kind te hebben en er veel tijd mee door te brengen; ‘warmte, fysiek contact, je fysieke aanwezigheid, liefde plus grenzen, begrip, spelen met mensen van alle leeftijden, en troost’ zijn onmisbaar.
Als je wilt dat je kind gelukkig is, gaat het om de kwaliteit van hun relaties. Niet om materiële zaken, ‘wat de goden van de massaconsumptie je ook hebben aangepraat’. En ook niet om ‘de slimste, de rijkste, de langste, de schitterendste of wat dan ook te zijn’. Ze wijst het toepassen van marktprincipes in de opvoeding ook expliciet af. Je kinderen betalen voor klusjes in huis is haar een gruwel, iets wat bijvoorbeeld voor de crisis expliciet werd aanbevolen door Ben Tiggelaar in zijn bestseller Dromen, durven, doen.
Ook voor Mark Verhees is de drukke en stressvolle wereld waarin wij leven aanleiding zijn boek te schrijven. ‘We leven in een snelle, hectische, onrustige wereld. Een maatschappij waarin veel mensen druk zijn en stress ervaren.’ Dat leidt tot een toenemend aantal mensen met burn-out, aldus Verhees. ‘Op het werk wordt er onder het mom van “de concurrentie voorblijven”, “marktwerking” of “er moet bezuinigd worden” steeds meer gevraagd in steeds minder tijd.’ Verhees noemt het ‘een ratrace met gevaarlijke gevolgen’. Niet alleen voor volwassenen, zelfs al voor kinderen: ‘Er wordt zo veel verwacht. Er moet zo veel. In onze prestatiemaatschappij moeten kinderen op jonge leeftijd al toets na toets maken. En keuzes maken.’
In zo’n wereld is het volgens Verhees nodig dat je rust en zekerheid in jezelf kan vinden. ‘Maak het wat eenvoudiger. Weten waarom je het doet, is meer dan genoeg. Het zit gewoon in je. Je kunt het. Ontsteek je eigen vuur, dan ontstaat er vrijheid. Van binnenuit. Dan heb je verder geen vragen meer nodig.’ Het grootste deel van het boek gaat over hoe je dat doet. Je persoonlijke waarden zijn daarbij belangrijk, net als de mensen om je heen. ‘Aan het einde van het leven kijk je terug en weet je dat het leven niet draaide om geld, status en macht, maar om liefde, verbinding, betekenis en fijne ervaringen.’
Verbinding speelt ook een belangrijke rol in Socrates op sneakers van Elke Wiss.[i] Zij wil haar lezers leren om de juiste vragen te kunnen stellen, omdat je daardoor de mensen in je omgeving beter leert kennen en uiteindelijk ook jezelf. ‘Dat met elkaar delen maakt je meer mens’, schrijft ze. ‘Ik geloof dat door goede vragen een werkelijke, oprechte verbinding ontstaat. Verbinding die recht doet aan onze verschillen en overeenkomsten, aan wie we in essentie zijn.’ En met Brené Brown, en de meeste psychologen van dit moment, zegt ze dat die verbinding wezenlijk is voor ons welbevinden.
[i] In een eerdere versie van dit stuk had ik dit boek ten onrechte niet meegenomen. Maar ik werd erop gewezen dat het wel degelijk voldoet aan mijn definitie van een zelfhulpboek: een boek waarin de schrijver de lezers advies geeft hoe zij hun leven zelf zo kunnen verbeteren dat dat een bevredigender leven wordt.
De boeken van Philippa Perry, Mark Verhees en Elke Wiss passen daarmee in het in de zelfhulpboeken dominante patroon van na de crisis. Toch laat Verhees wel wat ruimte voor het streven naar ‘grootse prestaties’ en succes. Maar lang niet zoveel als de schrijver van het laatste zelfhulpboek in de lijst. Oud radio-dj en mediaondernemer Michael Pilarczyk gaf al een tijdje masterclasses die voornamelijk gericht waren op succes en ondernemerschap voor hij met Master your mindset een zelfhulpboek schreef dat naadloos aansluit bij de boeken die voor de crisis populair waren.
Het boek bevat zijn ‘filosofie en strategie voor een succesvol en gelukkig leven’. Succes en geluk gaan in het boek hand in hand. Ze komen veelvuldig in dezelfde zin voor. Pilarczyk haast zich te zeggen dat hij met succes ‘niet alleen zakelijk of financieel succes’ bedoelt en dat rijkdom ‘niet alleen geld of materiële zaken betreft.[ii] En elders schrijft hij dat succes van alles kan inhouden en dat het gaat om de vraag waar jij succes in wilt hebben, maar vervolgens gaan de voorbeelden wel degelijk vooral over zakelijk succes en geld. Dat gaat zelfs zo ver dat hij je eigenwaarde gelijkstelt aan het geldbedrag dat jij voor je tijd zou vragen.
Dat hij niet onomwonden durft te zeggen waar het bij hem om draait blijkt ook wel uit de volgende zin: ‘Nu weet ik dat geld niet de sleutel is tot geluk, maar financiële armslag biedt wel mogelijkheden om deuren te openen die kunnen bijdragen aan je levensvreugde.’ Een beetje een rare zin, aangezien ‘mogelijkheden om deuren te openen’ toch wel ongeveer hetzelfde is als de ‘sleutel’ uit het eerste deel van de zin en geluk en levensvreugde op zijn minst overlappen.
Succes begint volgens Pilarczyk bij een verlangen ernaar. Dat had hij zelf ook. Hij wilde als kind dj worden en miljonair en dat is allebei gelukt. ‘Ook Ik had dromen en maakte ze waar.’ Een belangrijke rol is daarbij weggelegd voor wat hij omschrijft als ‘geloven’. Eerst geloven, dan zien, vindt Pilarczyk. ‘Geloof is de energie die gedachtevibraties omzet in spirituele signalen. Geloof is het startpunt van succes en rijkdom. Geloof in combinatie met een krachtige emotie is de energie die je rechtstreeks in verbinding stelt met de kosmische intelligentie.’
Dat werkt volgens hem als volgt. Je moet jezelf zien als een magneet. Gedachten hebben een frequentie. Wanneer je denkt, worden die frequenties het universum in gezonden en trekken ze soortgelijke dingen van diezelfde frequentie aan. ‘Het universum werkt als een postorderbedrijf. Geef je bestelling door -een gedachte waarvan je overtuigd bent- en dat is wat je zult ontvangen.’ Hij noemt dat de Wet van aantrekking en creatie. ‘De wet is ontstaan met het ontstaan van alles. Zij is er altijd geweest en zal er altijd zijn.’[iii]
‘De combinatie van zakelijk succes en het spirituele fascineert me’, aldus Pilarczyk. Daarmee is zijn boek een echo van eerdere bestsellers van Emile Ratelband en Rhonda Byrne, die dezelfde combinatie in zich hadden.[iv] En niet in lijn met het dominante patroon van de bestsellers van na de crisis van 2008. De enige eerdere uitzondering daarop was Nice girls don’t get the corner office van Lois P. Frankel dat in 2018 in de CPNB eindejaarslijst terecht kwam. Het is te vroeg om te zeggen of dit een kortstondige uiting is van heimwee naar het oude normaal, waar in de coronacrisis vaker over is gesproken, of een kentering in het dominante patroon van ‘een eenvoudiger leven’. Wat het ook is, het lijkt er in ieder geval sterk op dat het succes van Michael Pilarczyk zich niet beperkt tot 2020. Als de voortekenen niet bedriegen eindigen zowel Master your mindset, als zijn nieuwe boek Je bent zoals je denkt ook in 2021 weer in de CPNB eindejaarslijst met de 100 bestverkochte boeken van dat jaar.
[i] Zie AEX van de ziel voor meer over deze boeken en de verschuiving in de boodschap sinds de crisis van 2008.
[ii] Mijn cursivering.
[iii] Pilarczyk benadrukt overigens wel dat het naast een diep en oprecht verlangen ook handig is om goede plannen te maken en hard te werken, net als hij tips geeft hoe je je hersenen kan ‘herprogrammeren’.
[iv] Zie voor Tsjakkaa! Van Emile Ratelband en The Secret van Rhonda Byrne hoofdstuk 5 van AEX van de ziel. De wet van de aantrekkingskracht, zoals Rhonda Byrne het noemt, is ook al het centrale idee in haar boek The Secret. Zij leende het weer van de Amerikaanse schrijvers die eind 19e en begin 20e eeuw tot de New thought-stroming behoorden. Pilarczyk toont zich in Master your mindset en in zijn nieuwe boek Je bent zoals je denkt eveneens een fan van die stroming.